Wat is cyberstalking?
De definitie van cyberstalking is "internet of andere elektronische middelen gebruiken om een slachtoffer doelbewust lastig te vallen en te intimideren".
Gemeenschappelijke kenmerken zijn onder andere (maar niet beperkt tot) klassiek ‘stalk’-gedrag, volgen waar iemand zich bevindt en hun online en realtime activiteiten monitoren. Er zijn cyberstalkers die GPS-apparaten op de auto’s van hun slachtoffers plaatsen, geolocatie-spyware op hun telefoons gebruiken en de verblijfplaats van hun slachtoffers obsessief volgen via social media.
Cyberstalking kan ook uit ander gedrag bestaan dat bedoeld is om slachtoffers te intimideren of hun leven ondraaglijk te maken. Zo kunnen cyberstalkers hun slachtoffers bijvoorbeeld op social media benaderen, trollen en bedreigingen sturen; ze kunnen e-mails hacken om met de contactpersonen van het slachtoffer te communiceren, zoals vrienden en zelfs werkgevers. Stalken via social media kan onder meer bestaan uit het vervalsen van foto’s of het sturen van bedreigende privéberichten. Vaak zullen cyberstalkers schadelijke geruchten verspreiden en valse beschuldigingen uiten, of zelfs wraakporno creëren en publiceren. Ze kunnen ook betrokken zijn bij identiteitsdiefstal en valse social-mediaprofielen of blogs over hun slachtoffer maken.
In het State of Stalkerware Report van Kaspersky wordt uitgelegd in welke mate cyberstalking wereldwijd een probleem is. In 2023 werden meer dan 31.000 mensen slachtoffer van cyberstalking. Dit is 5,8% meer dan het voorgaande jaar. Bijna 40% van de ondervraagden voor het rapport gaven aan dat ze geweld of misbruik door hun huidige of vorige partner hebben ervaren, waarbij ongeveer één op de acht van de ondervraagden aangaven dat ze een vorm van stalkerware hadden geïnstalleerd op de telefoon van hun huidige partner.
Nu weten we dus wat cyberstalken is. Maar wie zijn de slachtoffers? Dat zou je wel eens kunnen verbazen. De meeste slachtoffers van cyberstalkers zijn vrouwen, maar 20 tot 40 procent van de slachtoffers zijn mannen.
Cyberstalken gaat veel verder dan iemand volgen op een sociaal netwerk. Het is de bedoeling om te intimideren, iets wat kenmerkend is voor cyberstalken.
Wat zijn de typische tekenen van cyberstalking?
Ieder geval van cyberstalking is uniek, dus de aard van deze zaken kan enorm verschillen. Over het algemeen is er bij cyberstalkers sprake van een of meer van de volgende gedragingen:
Onophoudelijk en te veel contact
Veel berichten en regelmatige pogingen tot contact en/of veel berichten binnen een heel korte tijd.
Opvallend veel complimenten/positieve berichten
Veel berichten op sociale media leuk vinden en vaak positief op deze reageren, met name de oudere berichten waarnaar de cyberstalker echt moet zoeken, evenals het geven van ongewenste cadeaus.
Dreigingen en agressie
Botte of dreigende opmerkingen en chantage door te dreigen persoonlijke gegevens of seksueel getinte content met betrekking tot het slachtoffer te delen met anderen.
Persoonlijke gegevens bekijken of proberen te verkrijgen
Pogingen om de apparaten, camera's of sociale mediaprofielen te hacken van het slachtoffer en het maken van neppe sociale media-accounts om in contact te komen met het slachtoffer.
Seksueel getint of expliciet gedrag
Het sturen van seksueel expliciete berichten en afbeeldingen en het slachtoffer vragen hetzelfde te doen.
Als dit gedrag door blijft gaan, zelfs als de cyberstalker is gevraagd om te stoppen, door het slachtoffer zelf of een ander die op de hoogte is van de situatie, is dit een duidelijk teken van ernstige cyberstalking.
Wat zijn de gevolgen van cyberstalking?
Cyberstalking duidt op een schending van het recht op privacy en om niet het slachtoffer te worden van ongewenst contact en gedrag. Het is duidelijk dat de gevolgen van cyberstalking zeer ernstig en gevarieerd kunnen zijn, waaronder op:
Emotioneel gebied: veel slachtoffers van cyberstalking worden depressief, ontwikkelen angststoornissen en stress, wat langdurige gevolgen kan hebben op de mentale gezondheid.
Fysiek gebied: de fysieke gevolgen kunnen, naast fysiek geweld door de stalker, ook ontstaan uit mentale problemen als gevolg van de stalking, zoals een verstoord slaapritme en ongezonde eetgewoonten.
Mentaal gebied: slachtoffers van cyberstalking vinden het ook lastig om hun zelfvertrouwen terug te krijgen en om mensen weer te leren vertrouwen, zelfs nadat het contact met de stalker is gestopt; niet alleen online, maar ook in hun dagelijkse interacties met familie, vrienden en collega's.
Hoe je voorkomt dat je online wordt gestalkt
Een goede test is jezelf nu googelen en uit te zoeken welke informatie een potentiële cyberstalker online zou kunnen vinden. Het zal je verbazen hoe eenvoudig het is om jezelf te vinden. En dus ook je huisadres, telefoonnummer en andere persoonlijke gegevens.
En als dat al niet goed is, controleer dan ook nog eens even hoeveel gegevens iemand over jou kan verzamelen als hij of zij ook toegang heeft tot de social media van je vrienden en familie. Zo kunnen ze er bijvoorbeeld achter komen in welke bar je was, met welke vrienden, of waar je de volgende keer op vakantie gaat en wanneer.
Je zou zelfs zaken kunnen vinden die van jou lijken te zijn terwijl iemand anders ze heeft geüpload: een nep-blog of een Craigslist-account met je telefoonnummer en huisadres.
Zo gaan cyberstalkers te werk - hun slachtoffers googelen en uitzoeken wat ze allemaal kunnen vinden. Dat betekent dat je er zeker voor wilt zorgen dat die informatie zo moeilijk mogelijk te vinden is.
Tips om jezelf te beschermen tegen cyberstalkers
Stel meer privacy-instellingen in
Begin met je eigen gegevens. Kijk goed naar je social media-accounts en als je dat nog niet hebt gedaan, schakel dan strenge privacy-instellingen in.
- Zet je berichten in op ‘alleen vrienden’, zodat alleen mensen die je kent ze zien.
- Zorg ervoor dat je adres en telefoonnummer nergens op sociale media te zien zijn. Tip: gebruik een apart e-mailadres voor sociale media.
- Als je je telefoonnummer of andere privégegevens met een vriend moet delen, doe dat dan in een privé-bericht en niet in een openbare post.
- Gebruik een genderneutrale gebruikersnaam of een pseudoniem voor je sociale media-accounts en niet je echte naam.
- Laat optionele velden in social-mediaprofielen, zoals je geboortedatum, leeg.
- Accepteer alleen vriendschapsverzoeken van mensen die je daadwerkelijk persoonlijk hebt ontmoet. Stel je sociale netwerken in om alleen verzoeken van vrienden van vrienden te accepteren.
- Schakel geolocatie-instellingen uit. Het is beter om ook op je telefoon GPS uit te schakelen.
Als er andere persoonlijke gegevens op internet staan buiten je social media-accounts, begin dan met het verwijderen daarvan. Mocht je burgerservicenummer worden weergegeven, dan zal Google je helpen dat te verwijderen. Het kan zijn dat je contact moet opnemen met websites van derden om een deel van de gegevens te verwijderen. Als je een zakelijk postadres nodig hebt, of een postadres voor de registratie van je webdomein, gebruik dan een postbus- of kantooradres (bijvoorbeeld dat van je accountant), niet dat van thuis.
Als je een online datingservice gebruikt, verstrek dan niet je volledige ID op de site of via e-mail. Geef alleen je telefoonnummer aan iemand die je daadwerkelijk hebt ontmoet en ook best graag zou willen terugzien. Het beste veiligheidsadvies is om online niet eens je volledige naam vrij te geven, alleen je voornaam.
Wees voorzichtig met binnenkomende telefoongesprekken of e-mails waarin je wordt gevraagd persoonlijke informatie te verstrekken, hoe redelijk het verzoek ook klinkt. Als een bank of creditcardmaatschappij belt, hang dan op en gebruik een andere telefoon (als ze je op je vaste lijn bellen, gebruik je bijvoorbeeld je mobiele telefoon) om ter controle terug te bellen, met behulp van het telefoonnummer van het hoofdkantoor of filiaal dat op je documenten staat vermeld en niet het nummer dat je net hebt ontvangen. En verstrek nooit, nooit, nooit je BSN.
Beveilig je pc en telefoon
Het beveiligen van je gegevens helpt je niet als je smartphone of pc wordt gehackt. Om te voorkomen dat je online wordt gestalkt, moet je een basisbeveiliging in je online leven inbouwen.
- Wees voorzichtig met openbare wifi-netwerken, aangezien deze gemakkelijk kunnen worden gehackt. Als je je moet aanmelden bij Starbucks of hotels, gebruik dan idealiter een Virtual Private Network (VPN) om te voorkomen dat iemand je communicatie afluistert. Kaspersky's VPN kan je overal een beveiligde verbinding bieden.
- Een VPN verbergt ook je IP-adres, dat gebruikt kan worden om je internetprovideraccount te vinden, en daarmee je adres, creditcardnummer, etc.
- Laat je smartphone nooit onbeheerd achter. Het is niet moeilijk om spyware te installeren zonder een spoor achter te laten: gewoon je telefoon een paar minuten op je bureau laten liggen is al lang genoeg.
- Zorg ervoor dat je telefoon en computers beveiligd zijn met een wachtwoord. Gebruik een sterk wachtwoord, niet iets wat gemakkelijk te raden is, en reset je wachtwoorden regelmatig.
- Gebruik anti-spyware software om geïnstalleerde schadelijke software te detecteren. Verwijder deze, of beter nog, maak een back-up van je gegevens, zet vervolgens de fabrieksinstellingen terug om de spyware volledig te verwijderen. Kaspersky’s anti-virussoftware heeft versies voor pc en Android om al je apparaten te beveiligen.
- Vergeet niet om altijd uit te loggen als je klaar bent en sluit sociale netwerkaccounts af.
- Wees op je hoede voor het installeren van apps die toegang willen tot je Facebook- of andere lijsten met contacten. Weet je wat ze ermee van plan zijn?
- Laat je apparaten controleren door een professional op aanwezige malware of verborgen trackingapparaten waarmee een cyberstalker je activiteiten kan volgen.
Bedenk je eigen beveiligingsplan
Alle bovenstaande maatregelen voor online activiteiten kun je opnemen in je eigen beveiligingsplan om zo goed als mogelijk beschermd te blijven, zowel in de digitale als de echte wereld. Je kunt daarbij andere maatregelen nemen, zoals de volgende:
- Controleer of je huis voldoende is beveiligd en ga potentiële situaties na waarin je mogelijk kwetsbaar bent.
- Vraag je familie en vrienden om online géén informatie of content over jou te plaatsen die je liever niet wilt delen. Vraag hen ook om geen contact te zoeken met bepaalde personen van wie jij denkt dat ze je stalken.
- Weet met wie of welke organisatie je contact moet opnemen indien je daar behoefte aan hebt, zoals nationale hulplijnen en gespecialiseerde personen.
- Meld ieder geval van cyberstalking op het betreffende sociale mediaplatform, alsook aan de politie.
- Bewaar bewijs van stalken of intimidatie. Maak hiervan kopieën voor jezelf en de politie voor verder onderzoek.
Wat is catfishing?
Catfishing is een vorm van fraude of misbruik waarbij iemand een valse online identiteit creëert gericht op een bepaald slachtoffer. Catfishers kunnen hun slachtoffers verleiden tot het verstrekken van intieme foto’s of video’s, hen vervolgens chanteren, of een relatie opbouwen en vervolgens vragen om geld voor een plotselinge noodsituatie.
Catfishers kunnen erg overtuigend zijn, maar je kunt hun oplichterij op verschillende manieren ontdekken.
- Als al hun online foto’s egoïstische of studiofoto’s zijn, zonder andere vrienden, zonder familie en zonder context, dan is dat een belangrijke aanwijzing.
- Zoek met Google reverse image naar de online foto op een datingsite. Het kan zijn dat de persoon meerdere online profielen heeft met dezelfde foto, maar onder verschillende namen.
- Vraag of je een videogesprek kunt voeren via Skype. Wat denk je? Catfishers zullen zich meestal excuseren en je hoort nooit meer van ze.
Wat moet je doen als je gecyberstalkt wordt?
Als je online wordt gestalkt, wacht dan niet af in de hoop dat het probleem verdwijnt, maar handel onmiddellijk.
- Maak de cyberstalker duidelijk dat je niet wilt dat hij contact met je zoekt. Doe dat schriftelijk en waarschuw hem dat als hij doorgaan, je de politie inschakelt. Ga niet meer in discussie als je deze waarschuwing eenmaal hebt gegeven.
- En als hij doorgaat, schakel je de politie in. Veel politiebureaus hebben een speciaal cyberstalkteam, maar ze zullen niet moeilijk doen over de precieze definitie van cyberstalking. Word je bedreigd of lastiggevallen en geïntimideerd, dan gaan zij ermee aan de slag, of het nu op Facebook, via e-mail of via spyware op je telefoon is.
- Als je denkt dat iemand je volgt via spyware, gebruik dan niet je eigen computer of telefoon om hulp te vragen, maar leen de telefoon van een familielid of vriend.
- Laat je computer en telefoon door een professional controleren op spyware of andere tekenen van gecompromitteerde accounts.
- Verander al je wachtwoorden.
- Als er sprake is van social media-stalking kun je je privacy-instellingen gebruiken om de persoon te blokkeren en vervolgens het misbruik op het netwerk melden. Je kunt eenvoudig achterhalen hoe je cyberstalking kunt melden op de meeste hulp- en ondersteuningspagina’s van sociale netwerken.
- Als je beledigende of bedreigende e-mails hebt ontvangen, ken je waarschijnlijk de ISP van de stalker, namelijk het gedeelte na de @ in het e-mailadres. Neem contact op met abuse@domainname of postmaster@domainname. De meeste ISP’s nemen cyberstalken zeer serieus. Als ze Gmail gebruiken, vind je een meldingsprocedure op https://support.google.com/mail/contact/abuse.
- Je kunt oneigenlijke e-mails filteren naar een aparte map, zodat je ze niet hoeft te lezen.
- Als je denkt dat de cyberstalker je misschien lastig valt vanaf de werkvloer, vertel het dan aan je werkgever.
Bewaar kopieën van alle relevante communicatie, inclusief je eigen communicatie, politierapporten en e-mails van de netwerken. Maak een back-up van het bewijsmateriaal op een USB-stick of externe schijf.
Wetgeving voor cyberstalking
Cyberstalking valt onder de algemene wetgeving inzake intimidatie, zoals de Violence Against Women Act 1994 in de VS en de Protection from Harassment Act 1997 in het Verenigd Koninkrijk. In 1999 heeft Californië creëerde de eerste wet op staatsniveau ingevoerd, die specifiek gericht was op cyberstalken als een overtreding, en andere staten hebben dit voorbeeld gevolgd.
Het is goed dat cyberstalking nu wordt erkend als de ernstige misdaad die het is: cyberstalking kan het leven van mensen verwoesten, maar jouw leven hoeft niet verwoest te worden.
Gerelateerde links
- Anatomie van online-datingscams - word geen slachtoffer van een cyberromance
- Wat te doen als je e-mailaccount is gehackt
- Wat is spyware? - definitie
Aanbevolen producten:
Veelgestelde vragen over cyberstalking
Wat valt er onder cyberstalking?
Bij cyberstalking wordt er gebruikgemaakt van elektronica of digitale middelen om een persoon te intimideren of te stalken. Dit omvat onder andere het volgen van gedrag, de online of offline locatie volgen, een persoon irriteren of intimideren, persoonlijke en privé-informatie delen of deze informatie gebruiken om de wet te overtreden of de identiteit van deze persoon te stelen. Cyberstalkers kunnen dit aan de hand van vrijwel alle digitale communicatiemiddelen doen, zoals e-mails, sociale media, internetforums, tools voor instant messaging en meer.
Hoe kan ik mijzelf beschermen tegen cyberstalking?
Er zijn verschillende maatregelen die je kunt nemen om het risico op cyberstalking te verminderen. Om te beginnen is het belangrijk dat er online zo min mogelijk persoonlijke gegevens te vinden zijn over jou. Installeer anti-spyware en andere beveiligingsoplossingen die kunnen voorkomen dat kwaadwillenden jouw activiteiten kunnen volgen. Bedenk daarnaast je eigen beveiligingsplan om zowel online als offline veilig te blijven.
Wat moet je doen als iemand je cyberstalkt?
In dit geval is het ontzettend belangrijk dat je niet zélf de situatie probeert aan te pakken. Het is namelijk beter als meer mensen op de hoogte zijn van je situatie. Hoe meer anderen erover weten, des te beter ze je kunnen helpen. Maak dus een melding bij de betreffende online platforms en de politie en zorg ervoor dat de mensen die je vertrouwt, zoals vrienden en familie, op de hoogte zijn van je situatie. Zo kan de cyberstalker niet meer te weten over je komen via hen en hun online activiteiten.
Wat is de straf voor cyberstalking?
De straffen voor cyberstalking verschillen per land, alsook de aard en de ernst van de zaak. In veel landen worden er wettelijke sancties opgelegd, zoals boetes, een contactverbod en gevangenisstraf, afhankelijk van de ernst van de zaak en de lokale wetgeving.
Naast vrijheidsstraffen kunnen autoriteiten een contactverbod, een rechterlijk bevel en beschermingsbevelen tegen stalking opleggen waardoor het voor de dader verboden wordt om contact met je op te nemen. De straffen voor het overtreden van deze bevelen zijn zwaar.
